Paragraaf B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is voorgeschreven dat gemeenten een basisset van vijf financiële kengetallen opnemen in de programmabegroting en programmaverantwoording.
De kengetallen moeten het de gemeenteraad gemakkelijker maken om inzicht te krijgen in de financiële positie van de gemeente en ook het vergelijken met andere gemeenten gemakkelijker maken. De kengetallen drukken een verhouding uit die zichtbaar is op de balans en in de begroting.
Door het BBV is geen norm vastgesteld waarmee de uitkomsten van de vijf kengetallen vergeleken moeten worden. In de toelichting op de regeling is opgenomen dat deze beoordeling van de financiële positie is voorbehouden aan het horizontale controle- en verantwoordingsproces. Met andere woorden: gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor de interpretatie van hun financiële positie.
Een afzonderlijk kengetal moet altijd in relatie worden gezien en beoordeeld in samenhang met andere kengetallen, omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een beeld geven van de financiële positie van een gemeente.
De hoogte van de schulden moet bijvoorbeeld in samenhang gezien worden met de hoogte van het eigen vermogen (ratio solvabiliteit) en de hoogte van de structurele baten (ratio structurele exploitatieruimte).  
De uitkomsten van de kengetallen zijn daarnaast ook van belang voor de provinciale toezichthouder om beter inzicht te krijgen in de financiële situatie en risicopositie van een gemeente.
In onderstaand overzicht zijn de kengetallen voor Venray opgenomen. Ter vergelijking zijn de signaleringswaarden opgenomen die de provincie Limburg hanteert. Deze signaleringswaarden zijn gebaseerd op het ‘Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020’ gemeenten. Tevens zijn de landelijke gemiddelden opgenomen voor gemeenten met 20.000 – 50.000 inwoners. Deze percentages zijn afkomstig van de site ‘Data Financiën Decentrale Overheden’. Omdat de begrotingen 2022 – 2025 natuurlijk nog niet bekend zijn, is de jaarschijf 2022 uit de begrotingen 2021 – 2024 gehanteerd.

• Netto schuldquote

Geeft inzicht in het niveau van de schulden van de gemeente ten opzichte van het totaal van de inkomsten (exclusief mutatie reserves). De hoogte van de inkomsten bepaalt namelijk in belangrijke mate hoeveel schulden een gemeente kan dragen. Een schuldquote tussen 0% en 100% wordt als gangbaar beschouwd. Voor een gemeente geldt als indicatie voor een zeer hoge schuld als de schuldquote boven de 130% uitkomt. Dus hoe lager het percentage hoe beter.
De netto schuldquote van Venray bevindt zich voor 2022 in categorie B van de signaleringswaarde van de provincie Limburg. Dit betekent een neutraal risicoprofiel en bevindt zich daarmee binnen de bandbreedte die als gangbaar wordt beschouwd.
Meerjarig is een stijging van de schuldquote waarneembaar. Dit wordt (cijfermatig) veroorzaakt door de toename van de boekwaarden van de vaste activa door de verwachte investeringen. Zie voor nadere toelichtingen op de voorgenomen investeringen de paragraaf H Investeringen en majeure projecten.
Gemeenten in de grootteklasse 20.00 – 50.000 inwoners ramen gemiddeld een schuldquote van 72%. Let wel dit is gebaseerd op de jaarschijf 2022 uit de begrotingen 2021 - 2024. Zoals gezegd betreft dit een gemiddelde van veel gemeenten. Zonder een nader en diepgaand onderzoek (indien dit al mogelijk is) is het niet mogelijk hieraan conclusies te verbinden.
Terugkijkend naar de jaarrekeningen van voorgaande jaren is waar te nemen dat over het algemeen de ratio’s in de begrotingen minder goed zijn dan de ratio’s in de realisatie volgens de jaarrekeningen van die jaren.
Een hoge netto schuldquote hoeft op zichzelf geen probleem te zijn. Of dat het geval is valt niet direct af te leiden uit de netto schuldquote zelf, maar hangt af van meerdere factoren. Zo kan een hoge schuld worden veroorzaakt doordat er leningen zijn afgesloten en die gelden vervolgens worden doorgeleend aan bijvoorbeeld woningbouwcorporaties die op hun beurt weer jaarlijks aflossen. In dat geval hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen).

• Netto schuldquote, gecorrigeerd met verstrekte leningen

In dit onderdeel worden de doorgeleende leningen in mindering gebracht op de totale leningen.
De netto schuldquote exclusief de doorgeleende leningen ligt vanzelfsprekend lager dan de eerder gepresenteerde netto schuldquote inclusief verstrekte leningen. De netto schuldquote exclusief de doorgeleende leningen bevind zich voor het jaar 2022 in de categorie B.

• Solvabiliteit

Geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen (weerbaarheid). De solvabiliteitsratio is het eigen vermogen als percentage van het totale balanstotaal. Het eigen vermogen van een gemeente bestaat uit de reserves (zowel de algemene reserve als de bestemmingsreserves).
De solvabiliteitsratio van Venray bevindt voor het jaar 2022 op 20% en daarmee net binnen de neutrale categorie volgens de signaleringswaarde van de provincie Limburg. In 2023 en verder neemt de ratio volgens de begrotingscijfers af naar 16 %. Dit komt onder meer door een toename van het balanstotaal door de toename van de activa door investeringen. Tevens is van invloed dat in de jaren vanaf 2023 bewust is gekozen voor een niet sluitende begroting. De negatieve resultaten van deze jaren komen daardoor (cijfermatig) ten laste van het eigen vermogen.   
Gemeenten in de grootteklasse 20.00 – 50.000 inwoners hebben gemiddeld een ratio van 31%. Zoals voorgaand opgemerkt is het zonder een nader en diepgaand onderzoek (indien dit al mogelijk is) niet mogelijk hieraan conclusies te verbinden.
Zoals eerder geschreven dient deze ratio in samenhang met de andere ratio’s beoordeeld te worden. Uit de voorgaande toelichtingen in deze paragraaf blijkt dat het weerstandsvermogen goed te noemen is.
Over het algemeen zijn de ratio’s in de werkelijkheid bij de betreffende jaarrekening beter dan bij de begrotingen.

•   Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte is om de structurele lasten te kunnen dragen. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. Hoe hoger het kengetal hoe beter.
De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten en het saldo van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves gedeeld door de totale baten en uitgedrukt in een percentage.
Voor het jaar 2022 wordt een ratio van 0% verwacht en is dus sprake van de categorie B neutraal.  Voor het jaar 2023 is sprake van een  negatieve ratio. Dit komt onder meer doordat in de jaren na 2022 sprake is van een niet sluitende begroting.

• Grondexploitatie.

Geeft weer hoe de waarde van de grond (grondpositie) zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten (exclusief mutatie reserves). Voor de berekening van dit kengetal worden de bouwgronden in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale (geraamde) baten.
Het kengetal grondexploitatie van Venray bevindt zich in de minst risicovolle categorie van de signaleringswaarde van de provincie Limburg. De grondpositie vormt dan ook een gering deel van de totale baten en is dan ook als goed te beschouwen.

• Belastingcapaciteit.

Geeft inzicht in hoe de belastingdruk in de gemeente Venray zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Uitgangspunt zijn de woonlasten meerpersoonshuishouden van het voorafgaande jaar.
Het kengetal belastingcapaciteit van Venray bevindt zich in de neutrale categorie van de signaleringswaarde van de provincie Limburg.
Gebaseerd op deze ratio betekent dit dat Venray, indien geconfronteerd met grote financiële tegenvallers, de ruimte heeft om de belastingen te verhogen.

Conclusie financiële kengetallen

Ten opzichte van de signaleringswaarde van de provincie Limburg (gemeenschappelijk toezichtkader) bevinden zich de ratio’s, met uitzondering van de ratio grondexploitatie, in 2022 in de neutrale categorie. Meerjarig zijn verslechteringen zichtbaar die onder meer komen door het  investeringsniveau en de meerjarig niet sluitende begrotingsresultaten vanaf 2023.
Uit de voorgaande toelichtingen in deze paragraaf blijkt daarnaast dat er sprake is van een goed weerstandsvermogen. De weerstandsnorm bevindt zich in alle jaren ruim boven de 2.